Buğda allergiyası yoxsa qlütenə həssaslıq?

Buğda allergiyası nədir?

Buğda allergiyası, immunitet sisteminizin buğda içində olan zülalların hər hansı birinə anormal reaksiya göstərdiyi zaman meydana gəlir. Buğda allergiyası olan bir insan buğda ilə təmasda olduqda, bədəni buğdanı təhlükə kimi qəbul edir. Bədən ona hücum etmək üçün antikor göndərir. Bu immunitet reaksiyası bəzi simptomlara səbəb ola bilər, bunlardan bəzilərinin həyati təhlükəsi ola bilər.

Buğda allergiyası ümumiyyətlə çölyak xəstəliyi ilə qarışdırılsa da, ikisi fərqli diaqnoz qoyulan və fərqli simptomları olan ayrı vəziyyətlərdir. Çölyak xəstəliyi, buğda içərisində olan zülallardan biri olan qlütenə qarşı anormal bir immun reaksiyaya səbəb olur. Çölyak xəstəliyi təcili simptomlara səbəb olmur, ancaq insanın bağırsaqlarına uzun müddət zərər verir. Çölyaksız qlüten həssaslığı adlanan başqa bir vəziyyət çölyak xəstəliyi və ya buğda allergiyası olmayan insanlarda həzm probleminə səbəb olur.

Buğda allergiyası əlamətlərindən buğdanı həyatınızdan tamamilə çıxarmaqla qarşısını almaq olar.

Buğda allergiyasının simptomları

Buğda allergiyasının simptomları buğda ilə bir neçə dəqiqə təmasda olduqda inkişaf edir. Simptomlar digər qida allergiyalarının yaratdığı əlamətlərə bənzəyir və bunlara daxildir:

• kurdeşen və ya qızartı
• ağız və boğazda qıcıqlanma
• bulantı və qusma
• ishal
• burun tıxanması
• gözün qıcıqlanması
• nəfəs almaqda problem

Şiddətli buğda allergiyası boğazınızın şişməsinə səbəb ola biləcək anafilaksiyaya səbəb ola bilər və bədəni şoka sala bilər. Anafilaksiya həyati təhlükəlidir və təcili tibbi yardım tələb edir.

Buğda allergiyasına səbəb nədir?

Buğda içindəki zülallara hər hansı bir şəkildə məruz qalma, allergiyanız varsa, bədəndə bir immunitet reaksiyasına səbəb olacaqdır. Çörək, makaron və səhər yeməyi tərkibində buğda olan ümumi qidalardır. Bununla birlikdə, buğda zülalları, kosmetik məhsullar, ketçup və dondurma kimi dərhal aşkar olmayan məhsullarda və qidalarda da rast gəlinir.

Aşağıda buğda allergiyası olan birində allergik reaksiyaya səbəb ola biləcək bəzi qidalar və məhsullar:

• çörəklər, makaron, tortlar, peçenye və kek
• səhər yeməyi
• kuskus
• farina, irmik
• pivə
• soya sousu
• hidroliz olunmuş bitki zülalı
• sosiska və ya soyuq ət kimi işlənmiş ət məhsulları
• çörəkli və ya qabıqlı zülallar
• dondurma kimi süd məhsulları
• biyan, sərt konfetlər
• jelatinləşdirilmiş nişasta və dəyişdirilmiş qida nişastası

Buğda allergiyası olan bəzi insanlarda simptomlar yalnız buğda məhsulları yedikdən bir neçə saat sonra idman etdikləri zaman ortaya çıxır. Bu hallarda simptomlar daha çox şiddətlidir və anafilaksiya yarada bilər. Bu vəziyyət buğda asılı idmana bağlı anafilaksiya adlanır.

Buğda Allergiyası ilə kimlər risk altındadır?

Əgər ailədə qida və ya digər maddələrə qarşı allergiyaya tez-tez rast gəlinirsə, onda allergiyanın əmələ gəlməsi çox olasıdır. Ailənizdə allergiya və ya astma və ya ekzema kimi allergik xəstəliklər varsa buğda allergiyası və ya başqa bir yeməyə qarşı allergiya riski daha çox ola bilər.

Buğda allergiyası diaqnozu necə qoyulur?

Buğda allergiyasına dəqiq diaqnoz qoymaq vacibdir, belə ki, uyğun qidalardan imtina edə və çölyak xəstəliyi kimi digər şərtləri istisna edə bilərsiniz. Bir allergist tipik olaraq buğda allergiyasını təyin edəcəkdir.

Buğda allergiyasının simptomları çölyak xəstəliyi və çölyak olmayan qlüten həssaslığı əlamətləri ilə üst-üstə düşə bildiyindən həkiminiz bu şərtləri istisna etmək və buğda allergiyanızın olduğunu təyin etmək üçün xüsusi diaqnostik testlər aparacaqdır. Diaqnostik test ya dəri deşmə testi, qan testi və ya hər ikisi olacaqdır.

Dəri deşmə testində həkiminiz az miqdarda təmizlənmiş buğda zülalını dərinizin səthinin altına, ümumiyyətlə ön qolunuza və ya belinizə inyeksiya edəcəkdir. İnyeksiya yeri qırmızı və ya şişsə, buğda allergiyası təsdiqlənəcəkdir.

Buğda allergiyası da qan testi ilə diaqnoz edilə bilər. Doktorunuz kiçik bir qan nümunəsi götürəcək və immunitet sisteminizdə buğda əleyhinə inkişaf etmiş spesifik antikorları yoxlayacaq. Çölyak xəstəliyi üçün xüsusi olaraq test edə bilən fərqli bir qan testi var.

Buğdasız həyat tərzi yaşamaq

Buğda allergiyanız varsa, həyati təhlükəsi olan simptomların başlamaması üçün tərkibində buğda olmayan bir diyetə riayət etməlisiniz. Son vaxtlar mağazalarda və restoranlarda buğdadan çəkinən insanlar üçün bir çox yemək imkanı var.

Təzə meyvələr, tərəvəzlər, fasulye və qablaşdırılmamış ətlər hamısı buğdasız faydalı qidalardır. “Qlütensiz” işarələnmiş hər hansı qablaşdırılmış qida məhsulu, tərifə görə buğda saxlamır. Digər taxıllardan hazırlanan məhsulları da yeyə bilərsiniz, məsələn:

• qarğıdalı
• düyü
• kinoa
• arpa
• çovdar
• yulaf

Ənənəvi unu soya, düyü, qarğıdalı, kartof və ya hindistan cəvizindən hazırlanmış unla dəyişdirə bilərsiniz.

Amerika Birləşmiş Ştatları qanunlarına görə buğda olan qablaşdırılmış qida məhsullarının buğda varlığını elan edən açıq bir etiketə sahib olması tələb olunur. Bununla birlikdə, bu qanun kosmetika və ya hamam məhsulları kimi qeyri-ərzaq məhsullarına şamil edilmir, buna görə kəskin bir buğda allergiyanız varsa, maddələrin siyahısını oxumağa diqqət yetirin və ya hər hansı bir narahatlığınız varsa istehsalçı ilə əlaqə saxlayın.

Buğda allergiyasının simptomlarını idarə etmək

Anafilaksiya buğda allergiyasının ən ciddi simptomudur və həyati təhlükə yarada bilər. Buğda allergiyası olan bir insan buğdanı istehlak etdikdən bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər anafilaksi ilə qarşılaşa bilər. Anafilaksiya dərhal epinefrin adlı steroid inyeksiya edərək müalicə edilə bilər. Buğda allergiyası diaqnozu qoyulduqda həkiminiz sizə epinefrin avtomatik inyektor üçün bir resept verəcəkdir. Bu, səhvliklə  buğda qəbul etdiyiniz və anafilaksiya inkişaf etdirdiyiniz təqdirdə sizin və ya ətrafınızdakı bir insanın epinefrin vuruşunu edə bilməsi üçündür. Anafilaksiya keçirən birinə epinefrin tətbiq etdikdən sonra dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etməlisiniz. Həkiminiz avtomatik inyektordən necə istifadə edəcəyini və buğda qəbul edən şəxsə təcili yardım gələnə qədər necə qulluq edəcəyini izah edəcəkdir.

Anaflaksiya haqqında daha ətraflı buradan oxuya bilərsiniz.

Antihistaminlər və kortikosteroidlər kimi ümumi allergiya dərmanları buğda allergiyasının digər simptomlarını müalicə etmək üçün istifadə edilə bilər.

Buğda allergiyasının simptomları xoşagəlməz ola bilər, ancaq siz və ya uşağınız bu simptomlardan qaçınmaq üçün buğda olmayan bir həyat tərzinə necə uyğunlaşacağınızı tez öyrənəcəksiniz. Anafilaksiya müalicəsinə hazır olmaq, baş verərsə, rahatlamağa və buğda olmadan normal bir həyat yaşamağa imkan verəcəkdir.